Het aan te wijzen Vlaams Natuurreservaat "Jekervallei" is uitgebouwd rond de vallei van de rivier de Jeker, gelegen tussen de stad Tongeren en de Waalse grens. Het landschap van de Jeker heeft een uitgesproken karakter met een golvend reliëf. De Jeker, die behoort tot het Maasbekken, doorsnijdt als enige grote rivier deze lemige glooiingen.

De vallei wordt volledig omringd door open akkergebieden. De vallei zelf bestaat naast de dorpskern van de deelgemeente Lauw vooral uit oude hooilanden met meidoornhagen. Omdat deze natte graslanden niet meer interessant waren voor de moderne landbouw, zijn in het verleden veel hooilanden beplant met populieren (lokaal bekend als canada's). Deze populierenaanplantingen worden ofwel nog begraasd of verbossen spontaan met inheemse struik- en boomsoorten. De nog open hooilanden zijn meestal verlaten en sterk verruigd. Toch vinden we hier op verschillende plaatsen nog zeldzame planten zoals knolsteenbreek. Op enige bron- en kwelplaatsen vinden we zeldzame soorten zoals dotterbloem. Ook voor verschillende diersoorten zoals de das en de geelgors is dit het enige aaneengesloten natuurlandschap ten zuiden van Tongeren. Recent heeft de bever zich gevestigd in de Jekervallei.

Beheer

Om de bestaande natuurwaarden te verhogen voert het Agentschap voor Natuur en Bos een specifiek beheer uit.

Agentschap voor Natuur en Bos
Koningin Astridlaan 50 bus 5
3500 Hasselt
Provinciaal Directeur Bert Vanholen
Lim.anb@vlaanderen.be

De populierenbossen worden, als ze kaprijp zijn, gekapt. Daarna mogen ze spontaan evolueren naar inheemse valleibossen met onder andere Zwarte els en Gewone es. Waar het nog mogelijk is om de open vallei te herstellen, worden de populieren in lijnverband gekapt. De percelen krijgen daarna een extensieve begrazing, eventueel aangevuld met een plaatselijk maaibeheer. Hiervoor wordt beroep gedaan op lokale landbouwers, die de percelen met hun koeien begrazen en eventueel de percelen maaien.( de overeenkomst met de landbouwers noemt men een beheerscontract). De bestaande hagen worden hersteld en mogen naderhand breed uitgroeien. Op termijn zullen deze percelen evolueren naar een open, gevarieerd mozaïeklandschap met graslanden, ruigten, doornhagen, verspreidstaande struiken en bomen.

Werken 2008 -2009

Waarom : Om  toelating te verkrijgen voor de aanleg en inrichting van het gecontroleerde overstromingsgebied van Lauw (in Lauw gekend als spaarbekken in Wouteringenbroek) bepaalde  het milieu-effectenrapport dat milderende maatregelen moeten uitgevoerd worden binnen het vallei-ecosysteem  en ook herstelmaatregelen moeten genomen worden.
Een goede uitgangssituatie voor natuurontwikkeling wordt gecreëerd door de verhoging van de structuurkwaliteit van de waterloop en het herstel van de natuurlijke relatie tussen de waterloop en de vallei.

Er worden 2 typeprofielen gebruikt om de Jekeroever te herprofileren.

Bij typeprofiel 1 wordt enkel de oeverwal verwijderd die boven het aanliggende maaiveld uitsteekt. Vanaf het oorspronkelijk niet-aangehoogde niveau wordt onder een helling van 5% de oeverwal weg gegraven richting Jeker zo dat op het afgegraven deel geen regenwater blijft staan. De afgegraven zone benadert bij dit typeprofiel een breedte van 5 meter. Voor de zone waar dit typeprofiel van toepassing is, geldt dat een derde van de oeverlengte onaangeroerd blijft: in principe daar waar de oeverwand het hoogste is of aan de overzijde van de driehoekskeerkribbes ( zie verder).

Bij typeprofiel 2 wordt op een niveau van een 0,50m boven de gemiddelde waterdiepte van de Jeker over een breedte van 2,m en een helling van 5% de oever af gegraven, vanaf dat punt wordt onder één helling de oever verder afgegraven tot een afstand van uiteindelijk 12 m uit de oever.

Er worden 5 keerkribben geplaatst in de Jeker om hermeandering terug te stimuleren.
De keerkribben worden pas uitgevoerd na de beëindiging van de oeverprofileringswerken, zodat perfect kan aangesloten worden op de nieuw uitgeprofileerde oevers.
De keerkrib bevindt zich aan de zijde van de verlaagde oever om extra erosie te creëren op de tegenoverliggende steile oever. Steile oevers zijn interessant voor oeverbewoners zoals ijsvogels (Europese vogelrichtlijnsoort) en oeverzwaluwen. Op de tegenoverliggende oever wordt de oeverwal bewaard en zo hoog mogelijk gelaten.

De Jeker heeft een variabele breedte van 8 m - 9 m, de inname in de waterloop is voor de keerkribben beperkt tot 2,50m uit de oeverlijn (loodrecht op de oever gemeten). De keerkribben nemen 5 m van de oeverlengte in.
Een kribbe wordt gevormd door een driehoekige palenwand die onder 45° ten opzichte van de oever staat ingeplant. In de Jeker maken de palenrijen een hoek van 90°.
De keerkribbe wordt gevuld met gronden die vrijkomen bij de erbij horende oeverafschuiningen.
De benen van de driehoek hebben dan een lengte van 3,40 m in het water en lopen nog 2 m verder in de oever door. Aan de binnenkant van de palenwand wordt geotextiel bevestigd. De palen worden bovenaan samengehouden door 2 kepers van gerecycleerde kunststof.

Een bestaande gracht wordt geruimd waardoor de wateroppervlakte en het watervolume kan vergroot worden met zacht hellende oevers. De grachtbodem is 200cm breed, 75cm diep en de oeverhelling bedraagt 45°. De grond wordt afgevoerd.

In de Rutterbeemden wordt een nieuwe poel gegraven met zacht glooiende oevers. De helling van de zuidelijk geëxposeerde oever is minder steil. De benaderende afmetingen zijn 25m lengte, 15m breedte en max. 1,5m diepte.

Alzo bekomt men een groot oppervlak ondiep water dat bij zonnig weer snel kan opwarmen ten gunste van de amfibieën, hun eieren en hun larven. De oevers dienen niet glad afgewerkt, een onregelmatige grillige vorm zorgt voor een natuurlijk uitzicht.

- De percelen zijn gelegen binnen VEN ( Vlaams Ecologisch Netwerk) nummer 424 "Jekervallei". Er is geen vermijdbare en onherstelbare schade te verwachten, integendeel door de werken zal de natuurwaarde van de Jekervallei gevoelig stijgen. Er zal een betere relatie rivier-oever ontstaan. Het enige wat deze doelstellingen in de weg staat is de waterkwaliteit, vooral de lozingen van de suikerfabriek van Oerle zijn nefast voor de biologische kwaliteit van het jekerwater.

- De werken hebben een positieve invloed op de waterhuishouding, omdat het bufferend en waterhoudend vermogen van de Jeker vergroot zal worden. Hierdoor wordt de kans op overstromingen in de dorpskernen kleiner, omdat er meer water gebufferd wordt op de af te graven percelen.

Mony Baillien, Jekercomité Lauw